Hverjar eru afleiðingar hlýnunar á fiskveiðar Íslands?

Hreiðar Þór Valtýsson er sjávar- og fiskifræðingur og einn af stjórnendum náms í sjávarútvegi við Háskólann á Akureyri. Hann hefur starfað sem bæði brautarstjóri og kennari við háskólann en er þessa dagana í rannsóknarleyfi. Eitt helsta rannsóknarefni hans er að skoða áhrif loftslagsbreytinga á fisk og fiskveiðar við Ísland.

Verðmætar fisktegundir færast til með hlýnun

Hreiðar segir að því hafi verið spáð að Ísland og önnur heimskautalönd muni græða á hlýnun jarðar, peningalega séð. „Verðmætar fisktegundir færast til með hlýnun. Grænland og heimskautahluti Rússlands fá væntanlega meiri þorsk þar sem vistkerfið breytist úr því að vera heimskautavistkerfi með sjávarspendýrum og litlum fiskum yfir í að vera kaldtemprað vistkerfi þar sem stórar og verðmætar fisktegundir eins og þorskur þrífast.“ Verðmætar tegundir færast norður.<br>Hreiðar segir að því hafi verið haldið fram að breytingarnar megi t.d. sjá í aukningu makríls sem kom til Íslands upp úr aldamótunum en fór að veiðast í miklu magni árið 2008. „Makríllinn kom eins og bjargvættur fyrir okkur í hruninu og veiðarnar jukust mikið,“ segir Hreiðar.

Gróði eða tap af hlýnuninni?

Hreiðar segist vera kominn með grófar niðurstöður í rannsókn sinni á því hvort við græðum eða töpum í fiskveiðum á hlýnun jarðar. „Auðvitað er hlýnunarskeið ekki búið, það er ennþá hlýtt og kemur líklega til með að hlýna meira. Margir hafa á tilfinningunni að við séum að græða vegna þess að við fengum makrílinn en við misstum líka aðrar tegundir í staðinn eins og rækju og loðnu. Þær tegundir eru kaldsjávartegundir sem hafa í rauninni hopað. Hlýsjávartegundir eru að sækja á en kaldsjávartegundir hopa í staðinn. Síðustu tíu til tuttugu ár hafa verið léleg í loðnuveiðum þannig að hér á landi er verðmæti minnkunarinnar er eiginlega jafn mikið og af aukningunni.“ segir Hreiðar.

Hvers vegna sjávarútvegsfræði?

Hreiðar nam líffræði við Háskóla Íslands og stundaði síðan sjávarútvegsfræði erlendis. Þegar hann er spurður hvers vegna hann hafi valið að læra á þessum sviðum segir hann: "Þegar aðrir krakkar fóru í sveitina fór ég til ömmu og afa á Seyðisfirði þar sem afi var sjómaður og var með frystiaðstöðu. Ég byrjaði að vinna í fiski á sumrin þegar ég var um 12 ára gömul. Mér fannst það alltaf gaman, það var mikið frelsi til og það er nú ekki hægt að gera það og það eru góðar tekjur. svo mikið gæðaeftirlit í sjávarútvegi að maður myndi ekki hleypa krökkum inn. Þar gat ég líka hlaupið um, fylgst með furðulegum fiskum og gert hluti sem eru bannaðir í dag. Það kveikti áhuga minn á efninu þannig að það var alltaf ljóst að ég myndi stunda eitthvað sem tengdist veiði,“ segir Hreiðar. Að námi loknu starfaði Hreiðar sem fræðimaður á Haf- og ferskvatnsrannsóknastofnun og varð síðar starfsmaður við Háskólann á Akureyri.

Sjávarútvegsfræðin vel sótt

Háskólinn á Akureyri býður upp á þriggja ára grunnnám í sjávarútvegsfræðum sem hefur verið vel sótt bæði af fjar- og staðnemendum. Nemendur í sjávarútvegsfræði eiga einnig möguleika á að bæta við sig ári í viðskiptafræði og útskrifast með tvær gráður. Hreiðar nefnir að aðsóknin hafi verið góð núna en hafi verið mjög lítil í kringum 2007. „Á þessum tíma misstu Íslendingar áhugann á sjávarútvegi og það var að hverfa, en svo tókum við Hörður, fyrrverandi nemandi, að okkur, með hjálp góðra manna, að koma náminu á fót,“ segir Hreiðar. Háskólinn á Akureyri býður einnig upp á meistaranám í sjávarútvegsfræðum sem Hreiðar kennir. Hreiðar leggur áherslu á mikilvægi þess að háskólinn veiti framhaldsmenntun í sjávarútvegsfræðum en enn megi gera betur.

„Líf mitt er eins og teygja“

Hreiðar Þór er fæddur á Akureyri, bjó í Reykjavík þegar faðir hans var þar í háskóla, hann en fluttist líka til Reykjavíkur vegna námsins í líffræði og síðan til Vancouver til að læra fiskifræði. „Líf mitt er svona eins og teygja, ég byrjaði hér, fór síðan langt í burtu og svo skaust ég til baka,“ segir Hreiðar og hlær.<br>Hreiðar segir að samspil fiskveiða, loftslags og sjávarhita sem hann er að skoða um þessar mundir í rannsókn sinni sé áhugavert. „Það sem ég er helst að skoða er langtíma- og söguleg þróun fiskveiða á Íslandsmiðum. Þróun í aflamagni, fjölda skipa og tenging þeirra þátta við olíueyðslu sem aftur tengist loftslagsbreytingum. Ég hef farið nokkra hringi með þetta en aðal útgangspunkturinn er hvaða áhrif loftslagsbreytingar hafa á veiðar við Ísland. Hvaða áhrif hafa þær haft og hvað áhrif munu þær hafa í framtíðinni.“