Hóf ferilinn í norðurslóðamálum í Kína

Egill Þór Níelsson starfar hjá Rannís sem sérfræðingur á rannsókna- og nýsköpunarsviði og leiðir verkefni tengd Uppbyggingarsjóði EES og norðurslóðasamstarfi. Hann er frá Akureyri en bjó í Evrópu á meðan hann menntaði sig og fluttist síðan til Kína til að starfa í norðurslóðamálum. Hann segir samstarf Kína og Íslands tengt málefnum norðurslóða hafi verið í umræðunni þegar hann fluttist til Shanghai og fannst því kjörið að nýta tækifærið verandi uppalinn á norðurslóðum.

Áhuginn kviknaði í Kína

Árið 2011 flutti Egill til Kína þegar hann var að ljúka öðru meistaranámi. „Ég þurfti að finna mér eitthvað gagnlegt og áhugavert að gera, svo ég fór að kanna samskipti Íslands og Kína. Þá kom í ljós að fyrsta kínverska heimskautaleiðangursnefndin ætlaði að heimsækja Ísland í ágúst 2011 til að ræða hugsanlegt samstarf, þar á meðal stofnun Kína-íslensks/norrænnar norðurslóðamiðstöðvar (síðar stofnuð sem CNARC) fyrir félagsvísindasamstarf og sameiginlega Kínverja-Kínverjarannsóknarstofu (Síðar) meira. Ég lagði til verkefni sem tengist efnahagslegri og félagslegri þróun á norðurslóðum, sem passaði inn í stærra verkefni á vegum Polar Research Institute of China (PRIC).

Málefni norðurslóða hafa mikla þýðingu fyrir Ísland

Egill nefnir að hann hafi alltaf verið meðvitaður um þessi mál, sérstaklega sem Akureyringur. "Áhugi minn jókst þegar ég fór að kanna hin fjölbreyttu og heillandi viðfangsefni sem tengjast norðurslóðum og mikilvægu mikilvægi þeirra fyrir alþjóðlegt samstarf Íslands. Þetta er líka vettvangur þar sem við höfum mikið fram að færa og margir hagsmunaaðilar vilja eiga samstarf við okkur. Það skiptir sköpum að vera staddur á svæðinu og hafa sérþekkingu á því sviði. Samhliða jarðvarma og sjávarútvegi virtist það vera áhugaverðast að leita til kínverskra aðila í efnahagsmálum og þróunarmálum á Íslandi. hefur aðalhlutverk,“ segir Egill.

Sigldi með Snædrekanum

Árið 2012 fór kínverski ísbrjóturinn Snow Dragon í rannsóknarleiðangur meðfram Norðausturleiðinni um Norður-Íshafið og fór framhjá Rússlandi og Noregi. Það gerði viðkomu á Íslandi og var Egill annar tveggja Íslendinga um borð. Á heimleiðinni frá Íslandi til Kína um miðheimskautsleiðina var Ingibjörg Jónsdóttir haffræðingur um borð. Egill lýsir leiðangrinum sem merkilegri upplifun og einum af hápunktum tíma sinnar í Kína. Þetta var fyrsti kínverski heimskautaleiðangurinn og könnuðu þeir meðal annars áhrif loftslagsbreytinga á hafís. Siglingin til Íslands tók sjö vikur og voru þátttakendur 120 talsins, þar á meðal vísindamenn og aðrir leiðangursmenn. Snjódrekinn lauk ferð sinni hér á landi og var honum fagnað í höfnum Reykjavíkur og Akureyrar þar sem almenningi gafst kostur á að heimsækja skipið. Þessi leiðangur endurspeglar samstarf landanna um norðurslóðamál og í ferðinni tók Egill ásamt fleirum að gerð viljayfirlýsinga í garð Kínversk-norræna setursins og rannsóknastöðvarinnar á Kárhóli í Reykjadal. "Það voru ráðstefnur og fundir í kringum þessa heimsókn sem ég tók þátt í að skipuleggja í samvinnu við Rannís og undir leiðsögn forvera míns, Þorsteins Gunnarssonar, sem gegndi lykilhlutverki, ásamt norðurslóðadeild utanríkisráðuneytisins og skrifstofu forseta. En ferðin, að sjá þetta svæði og upplifa það að vera í stjórn og kínverjum með nærri 120 meðlimum og kínverskum mönnum. Franski meistaranemi, var mikið ævintýri,“ segir Egill og hlær.

Leggur stund á doktorsnám í alþjóðasamskiptum og sagnfræði

Egill er með meistaragráðu í mannfræði og alþjóðaviðskiptum. Sem stendur stundar hann doktorsnám. í alþjóðasamskiptum við Háskólann í Lapplandi og sagnfræði við Háskóla Íslands. Doktorsrannsókn hans beinist að Kína og norrænu samstarfi um málefni norðurslóða á 21. öld þegar starfsemin hefur verið sem mest. "Ég hef unnið að ritgerðinni minni út frá fyrri reynslu og sett hana í fræðilegt samhengi. Þetta er greinasafn og þrjár af hverjum fjórum hafa þegar birst," segir hann.

Leiðandi í verkefnum Rannís tengd norðurslóðamálum

Eftir átta ára dvöl við Heimskautastofnun Kína flutti Egill aftur til Íslands. „Ég ákvað að koma til baka til að vera nær vinum og fjölskyldu. Ég hafði líka verið í burtu í um það bil tíu ár og búið í Shanghai, París og London og saknaði þess að vissu leyti að vera á Íslandi,“ segir Egill.

Honum bauðst starf hjá Rannís árið 2019 og gegnir þar stöðu sérfræðings á rannsókna- og nýsköpunarsviði. Egill segir starf sitt hjá Rannís vera víðfeðmt. Hann er að hluta í verkefnum tengdum norðurslóðum. Þar af er stuðningur við Rannsóknar- og nýsköpunaráætlun Evrópusambandsins (Horizon Europe) sem hefur reynst stærsta einstaka fjármögnunarleið gagnvart styrkjum tengdum norðurslóðarannsóknum á Íslandi undanfarinn áratug. Egill er einnig fulltrúi Íslands í Norðurskautsvísindanefndinni (IASC) en Rannís hýsir skrifstofu hennar í Borgum á Akureyri. Ásamt því er hann í aðalstjórn í Heimskautaráði Evrópu (European Polar Board), fulltrúi í stjórn Norðurslóðanets og þátttakandi í samvinnunefnd um málefni norðurslóða. „Þetta eru ansi margir vettvangar að koma saman og ekki allt upptalið,“ segir Egill.